Wat hebben een klein land in Centraal-Afrika, het Andes- en Amazonegebied en Mexico met elkaar gemeen? Verschillende continenten en ecosystemen, verschillende tradities en culturen. Maar verenigd door een gemeenschappelijke dans van traditionele entheogene praktijken. Elke regio is doordrenkt van zijn eigen unieke praktijken en streeft één gemeenschappelijk doel na – het ontwaken van het bewustzijn.
Vandaag neem ik je mee in de magische wereld van entheogenen, plantaardige psychoactieve stoffen die al eeuwenlang mensen vergezellen op hun reis door het leven. Planten die een blijvende stempel hebben gedrukt op tradities en culturen over de hele wereld. Van oude sjamanistische ceremonies tot moderne religieuze rituelen zijn entheogenen een middel om het bewustzijn te verruimen. Ze stellen ons in staat onszelf en de wereld beter te begrijpen en in contact te komen met een deel van onszelf dat we niet dagelijks horen.
Ben je klaar voor een buitengewone reis? Riemen vast en maak je klaar om de krachtige kracht van de natuur te ontmoeten!
Een neologisme met oude roots
Tijdens het bestuderen van het materiaal voor dit artikel kwam ik meer dan een dozijn definities van entheogeen tegen. Ik citeer hier de uitleg waarvan ik denk dat die de kwestie het beste beschrijft. Deze is te lezen in het boek „Toxicology in Antiquity”, geredigeerd door Philip Wexler: Een entheogeen is een stof die bij inname een veranderde bewustzijnstoestand van spirituele betekenis katalyseert of opwekt.
Volgens deze gedachtegang kan de term entheogeen gebruikt worden om bijna elke plant te beschrijven waarvan de consumptie de perceptie van de werkelijkheid verandert, waardoor het een mystieke dimensie krijgt.
Het woord entheogeen is een neologisme dat in 1979 bedacht werd door een groep etnobotanici en mythologie-geleerden (Carl A. P. Ruck, Jeremy Bigwood, Danny Staples, Richard Evans Schultes, Jonathan Ott en R. Gordon Wasson).
De letterlijke betekenis van entheogeen is ‘dat wat God in een individu doet zijn’. Uit het Oudgrieks: ἔνθεος (entheos) en γενέσθαι (genesthe). Entheos betekent letterlijk ‘god (theos) binnenin’, genesthe betekent ‘genereren’.
Natuurlijk voorkomende entheogenen zoals psilocybine en dimethyltryptamine (Ayahausca), werden op grote schaal gebruikt door oude culturen als een onmisbaar onderdeel van het spirituele en religieuze leven. Het waren planten en stoffen die niet alleen werden gerespecteerd, maar zelfs vereerd als heilige planten.
Kunstmatige en moderne drugs zoals MDMA hebben daarentegen nooit een traditie van religieus gebruik gekend.
Enteogenen in de hedendaagse westerse cultuur
De hedendaagse perceptie van psychoactieve stoffen is negatief. Terwijl in oude culturen de praktijken met betrekking tot deze stoffen diepgeworteld waren en als kunst werden beschouwd, kijken we er tegenwoordig heel anders naar.
In het Westen wordt het gebruik van entheogenen vaak gestigmatiseerd als een drugsverslaving en vertekent het onze kijk op de hele cultuur waaruit ze voortkomen. Deze visie wordt gevoed door ideeën over hoe allerlei soorten psychoactieve stoffen de geest veranderen, door de mens gemaakte chemicaliën zijn en hele gemeenschappen vernietigen.
En daar is niets vreemds aan. De hedendaagse cultuur is gevuld met een constante haast, de behoefte aan onmiddellijke bevrediging en een sterke afvlakking van de menselijke multidimensionaliteit. Religiositeit is gereduceerd tot lege formules, waardoor de mens van een diepe spiritualiteit wordt beroofd. Afgesneden van zijn wortels zoekt de mens naar manieren om terug te keren naar zijn oorspronkelijke waarden. Dit streven, vaak via misbruik van geestverruimende middelen, kan vervolgens desastreuze gevolgen hebben.
Hedendaagse enclaves van entheogene praktijken
De westerse cultuur lijkt zich te bewegen in de richting van het scheiden van psychoactieve stoffen en de rol die ze spelen bij het bouwen van een brug die de mens verbindt met zijn spiritualiteit.
Er zijn echter nog steeds plaatsen in de wereld waar dit soort praktijken erg populair is. Deze plaatsen trekken veel buitenstaanders aan die op zoek zijn naar een dieper inzicht in zichzelf en de wereld om hen heen. Hun doel is niet om intense sensaties te ervaren, maar vooral om te zoeken naar een diepere betekenis en verbinding met de natuur. Het consumeren van psychoactieve planten is voor hen een hulpmiddel om zich open te stellen voor nieuwe perspectieven en hun spirituele pad te verdiepen.
Gabon, Centraal-Afrika
Een klein land aan de westkust van Centraal-Afrika wint de laatste tijd veel aan populariteit. Dit komt door Tabernanthe iboga, een plant die een stimulerend effect heeft als hij in een kleine dosis wordt geconsumeerd, terwijl hij een sterk psychoactief effect heeft als hij in grotere hoeveelheden wordt geconsumeerd.
Iboga is een heilige plant die al eeuwenlang wordt vereerd door onder andere de Babongo stam.
De buitengewone effecten zijn de basis geworden van een religie die bekend staat als Bwiti. Vrij vertaald betekent Bwiti ‘genezende boom uit een andere wereld’ of ‘wezen dat roept’. Volgelingen van Bwiti consumeren iboga schors zowel voor individuele spirituele ontwikkeling als om de gemeenschap te versterken. Maar bovenal is het een overgangsritueel, een soort inwijding en verbinding met voorouderlijke kennis.
De effecten van iboga zijn intens en duren tot 48 uur. Het veroorzaakt hallucinaties met gesloten ogen en in de vorm van een wakkere droom.
De plant wordt genomen in een ceremonie geleid door een N’gang, of sjamaan, met klappen, zingen en muziek. Eerst moet de schors van de wortel worden geschraapt en geplet, gevolgd door een ceremonie met oudsten, genezers en zelfs kinderen die aan de zijlijn zitten. Het is een gemeenschapsgebeuren waarbij de ingewijde zich openstelt onder begeleiding van de plant en hardop spreekt over zijn visioenen zodat de N’ganga het ritueel kan interpreteren en begeleiden.
Amazone en Andes, Zuid-Amerika
Terwijl iboga ceremonies meer het domein blijven van Afrikaanse culturen, heeft een bepaald Zuid-Amerikaans drankje niet alleen naam gemaakt in Zuid- en Noord-Amerika, maar ook in Europa. We hebben het over Ayahuasca, een brouwsel dat traditioneel gebruikt wordt door inheemse culturen in het Amazonegebied en de Orinoco voor religieuze ceremonies, genezing en sjamanistische praktijken.
Sprekers van de Ketchua taal spellen de naam in de moderne spelling als ayawaska. In Ketchua talen betekent aya geest, ziel of dood lichaam, en waska betekent touw of liaan. Het woord ayahuasca wordt soms vertaald als ‘liaan van de ziel’ of ’touw van de doden’, afhankelijk van de interpretatie.
Ayahuasca afkooksel wordt bereid van geplette Banisteriopsis caapi wijnstokken en alleen of met de bladeren van andere planten gekookt: Psychotria viridis (Chacruna), Diplopterys cabrerana (bekend als Chaliponga of Chacropanga), Mimosa tenuiflora, vaak met toevoeging van datura en pure oerwoud tabak, mapacho genaamd, toegevoegd om zuivering te stimuleren. De ingrediënten kunnen per sjamaan sterk verschillen. Het afkooksel wordt 12 uur lang gekookt en gezegend met heilige tabaksrook die door de sjamaan over de ketel en erin wordt geblazen.
De functie van de Ayahuasca ceremonie is om de persoon die het drinkt te zuiveren. Zuivering zowel fysiek als mentaal. Het fysieke wordt gedaan door overgeven en zeer ernstige diarree. De mentale reiniging gebeurt door middel van communicatie met de geestenwereld. De Ayahuasca ceremonie wordt uitgevoerd met de medewerking van sjamanen die de deelnemers door mystieke ervaringen en spirituele openbaringen leiden door middel van zang, muziek en ceremoniële dans.
Zuid-Texas, Noordoost-Mexico
In de zonovergoten woestijnen op de grens tussen Mexico en Texas groeit een kleine, doornloze cactus met ronduit magische krachten. Peyote, of Lophophora williamsii, is een hallucinogene cactus die mescaline bevat. Het werd meer dan 5000 jaar lang gebruikt door de Azteken, Mexicaanse Indianen en Indianen als middelpunt van culturele en religieuze praktijken.
De naam peyote komt van de Nahuatl taal (peyōtl), waar het glinsteren betekent. De plant groeit erg langzaam en het duurt vaak wel 30 jaar om te bloeien. Pas na 5 jaar begint de cactus mescaline te produceren.
Peyote rituelen zijn traditioneel gemeenschappelijk. De sjamaan leidt de groep in het zingen van speciale liederen terwijl ze samen gedroogde stukjes cactus eten. Binnen 10 tot 12 uur transporteren hallucinaties (en aanvallen van hevig braken in het geval van beginners) de groep uit tijd en ruimte. Deze rituelen worden nog steeds uitgevoerd door de inheemse Huichol bevolking.
Interessant genoeg wordt peyote in Mexico vaak verkocht in apotheken. Thee gemaakt van de cactus wordt bijvoorbeeld gedronken bij verkoudheid of darmproblemen.
Pacifische eilanden
Een stuk land in de Stille Zuidzee, waar een van de mildere entheogenen wordt gekweekt, wordt getransformeerd in een magische wereld waar het drinken van een bepaalde drank een ritueel wordt en een manier om te ontspannen. Kava (Piper methysticum) stimuleert niet alleen de zintuigen, maar opent ook de poorten naar een mystieke wereld, waardoor men nieuwe inzichten in de werkelijkheid kan ontdekken.
De naam kava of kava kava komt uit de Tongaanse en Marquesan talen en betekent bitter.
Op de eilanden in de Stille Oceaan wordt kava gebruikt voor medicinale, religieuze, politieke, culturele en sociale doeleinden. Deze culturen respecteren en waarderen deze plant zeer. In Fiji wordt het bijvoorbeeld gebruikt in officiële ceremonies. Er is een groeiende interesse in kava over de hele wereld en als gevolg daarvan beginnen er bars te verschijnen die de plant in drankvorm serveren buiten de traditionele teeltgebieden in de Stille Zuidzee.
In Hawaï, Vanuatu en Fiji maakt kava deel uit van het dagelijkse leven. Het wordt in verschillende contexten gebruikt en fungeert als tussenpersoon of link tussen mensen en de spirituele kracht van Vu. Er wordt gezegd dat Vu zonder kava niet verschijnt.
Verse of gedroogde kava wortels worden geplet, gekauwd of gepoederd om een troebele, melkachtige drank te maken. Langdurige consumptie van de drank zorgt er echter voor dat kava drinkers wegzakken in een mentale stilte, wat een soort aangename waakzaamheid is. De roes die kava opwekt moet met de juiste houding benaderd worden (bijvoorbeeld door te mediteren over een vraag) om er bewust door geleid te worden.
Oaxaca, Zuid-Mexico
De bergachtige regio Sierra Madre Oriental in het noorden van de staat Oaxaca wordt bewoond door Mexicaanse Indianen, de Mazateken. Mazateekse sjamanen staan onder andere bekend om hun rituele gebruik van psilocybine paddenstoelen.
Genezingsceremonies genaamd velada’s met psilocybine paddenstoelen of Salvia Divinorum hebben geholpen om het inheemse Mexicaanse rituele gebruik van entheogene paddenstoelen populair te maken bij westerlingen.
In zijn oorspronkelijke vorm dient het Mazateekse ritueel, dat ook voorkomt bij andere precolumbiaanse volkeren in Meso-Amerika, een medicinaal doel en geneest het lichamelijke en geestelijke ziekten. Paddenstoelen worden gewaardeerd om hun vermogen om gebruikers voorbij de grenzen van de werkelijkheid te brengen. In de praktijk is het heilige ritueel van de Mazateken sociaal van aard. Paddenstoelen worden omringd door de rook van kopalwierook en vervolgens met z’n tweeën tegelijk gegeten, wat de dualiteit en kracht van de verenigde seksen voorstelt. In de stilte en duisternis wordt de sjamaan, als de aangewezen stem van de groep, het kanaal waardoor de paddenstoelen hun boodschap overbrengen. En toevallig hebben ze veel te zeggen.
We schreven hier meer over heilige paddenstoelen.
